NederBlog

Liesbeth Smit

Amsterdam, 9/1/2010

Rood vlees

Mijn huisgenootje was niet onder de indruk toen ik haar vertelde dat rood vlees, zoals de biefstuk die ze op dat moment aan het bakken was, één van ongezondste dingen is die je kunt eten. "Ik bak mijn biefstukjes altijd goudbruin", zei ze opgelucht. "Dus dan is het goed." Als er een moment in mijn leven is geweest waarop ik serieus overwoog om me met iets heel anders te gaan bezighouden dan voeding, dan was dat toen. Nog nooit leek Gotische taal- en letterkunde me zo interessant.

Nederlanders kijken je ongelovig aan als je erover begint, maar het verband tussen darmkanker en het eten van het spierweefsel van koe, varken of schaap - wetenschappers hebben het liever over rood vlees - is één van de sterkste associaties die de voedingswetenschap kent. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de megastudie naar het verband tussen voeding en alle soorten kanker die het World Cancer Research Fund in 2007 heeft gepubliceerd. [dietandcancerreport.org] "Rood vlees of voorbewerkt vlees, inclusief vleeswaren, zijn overtuigende of waarschijnlijke oorzaken van sommige kankers", schrijven de samenstellers in de samenvatting.

Darmkanker is een verschrikkelijke ziekte. Darmkanker komt meestal na het 50ste levensjaar aan het licht. Heb je de ernstigste vorm, dan poep je de rest van je leven uit een zakje op je buik. Wikipedia vertelt dat er jaarlijks 655,000 mensen overlijden aan darmkanker, maar gelukkig kun je zelf je kans op kanker reduceren. Volgens een onderzoek van wetenschappers uit Cambridge verlaagt een gezonde leefstijl je kans op darmkanker met 80 procent. [BMJ. 1998 Dec 12;317(7173):1636-40.] En in die gezonde leefstijl eet je dus niet of zeer beperkt rood vlees.

Het magere of vette rundergehakt waar je gehaktballen van draait is dus slecht voor je darmen. Niet door het verzadigde vet dat ze bevatten, niet door een micro-organisme, maar door een zuurstoftransporterend eiwit in dat vlees: haemeiwit. [Carcinogenesis. 2000 Oct;21(10):1909-15.] Dat haemeiwit irriteert de darmwand. Het laat darmcellen zich vaker delen en remt de geprogrammeerde celdood van foute darmcellen. De geprogrammeerde celdood of apoptose is een gezond proces waarmee het lichaam zieke cellen, en ook kankercellen, opruimt. Haemeiwit verhoogt dus de kans dat gezonde darmcellen zich veranderen in kankercellen en niet worden opgeruimd.

"Van alles krijg je kanker"

Het maakt niet uit aan wie ik dat vertel. Niemand vindt het leuk om te horen dat rood vlees een kankerverwekker is. "Je mag ook helemaal niks meer eten", hoor ik vaak. "Het is niet eerlijk.” Volgens een onderzoek van psychologen van de University of Wisconsin gelooft 47 procent van de Amerikanen dat je inmiddels van alles wat je eet kanker kunt krijgen. [Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2007 May;16(5):998-1003.] Dat is niet waar, maar die onjuiste overtuiging heeft kennelijk wel het effect dat de meeste mensen alle informatie over gezonde voeding in de wind gooien - en zonder onderscheid alles eten wat voor hun neus staat.

Eerlijk gezegd snap ik niets van dat huilerige. Dat klagerige. Dat "ik mag ook helemaal niks meer eten". Och lieverd, denk ik dan. Van mij mag je alles eten. Ga gerust je gang. Niemand verbied je om alles te eten wat slecht voor je is. Je mag je helemaal volstoppen met rood vlees, zout en suiker. Drink gerust terpentine als je dat wilt, of bleekwater. Maar als voedingswetenschapper ga ik je niet geruststellen. Ik ga je niet vertellen dat je gezond bezig bent. Want dat ben je niet. Sorry, schattebout. Ik kan je wel vertellen hoe je volgens de huidige inzichten wel zou moeten eten - als je geen zin hebt in een verhoogd risico op allerlei enge ziekten. Dan eet je vooral vis, kalkoen en kip, groenten, volkoren granen en noten.

De intelligentere huilebalken brengen een ander argument in stelling tegen informatie over het verband tussen rood vlees en kanker. Mensen hebben het recht om ongezond te eten, zeggen ze. Dat is waar. Maar volgens de Verenigde Naties hebben mensen ook recht op "voeding die adequaat is voor gezondheid". Dat staat niet in de notulen van een obscure praatgroep, maar in misschien wel het belangrijkste document dat je onze planeet kunt vinden: de Universal Declaration of Human Rights. "Everyone has the right to a standard of living adequate for the health and well-being of himself and of his family, including food...."

Ongelukkig

Het is jammer genoeg voor mensen moeilijk om gezond te eten. Veel mensen vinden de smaak van een voedingsmiddel belangrijker dan het risico op ziekten als darmkanker. Zonder chocolademousse of een sappige medium-doorbakken biefstuk zijn mensen ongelukkig. Dat vertellen ze me in ieder geval, terwijl ze nog een hap nemen.

Ik denk niet dat dat klopt. Mensen kunnen niet van tevoren voorspellen wat ze gelukkig maakt. Je bent vandaag heus niet gelukkiger omdat je gisteren een stuk chocolade hebt opgegeten. En dan nog: als je wat ongelukkiger zou zijn als je de biefstuk laat staan, zijn dan meteen alle voedingswetenschappelijke argumenten tegen het eten van rood vlees van tafel geveegd? Uit onderzoek blijkt dat mensen met kinderen wat ongelukkiger zijn dan mensen zonder kinderen. [Journal of Public Economics 88 (2004) 2009–2042]. Moeten we dan maar ophouden met kinderen krijgen en als soort uitsterven?

Natuurlijk niet. De geringe vermindering van het levensgeluk door het zorgen voor kinderen is tijdelijk van aard. Volgens onderzoekers van Harvard gaat het zorgen voor jonge kinderen gepaard met stress, weinig slaap en hard werken. Als de kinderen wat groter zijn worden de ouders vanzelf weer net zo gelukkig als vroeger.

Dat je van alle voedingsmiddelen kanker zou krijgen is niet waar, en dat je ongelukkig wordt als je geen tartaartjes en knakworsten meer eet klopt ook niet. Als je een heerlijke maaltijd hebt gegeten met kip, kalkoen, zalm, kabeljauw of garnalen, ben je dan ongelukkig vanwege het ontbreken van een steak? Zo verschrikkelijk moeilijk is het toch niet om volgens de voedingswetenschappelijke kennis te eten? En er toch van te genieten?