NederBlog

Liesbeth Smit

Amsterdam, 5/12/2009

Het gezonde dieet dat niet bestaat

Het mediterrane dieet is gezond. Wil je gezond eten? Eet dan zoals de Grieken, Spanjaarden en de Italianen, vertellen voorlichters de Nederlandse bevolking. Maar als je het land waar het mediterrane dieet vandaan komt bezoekt, ontdek je al snel dat de Italianen zelf helemaal niet zo gezond eten.

Voor een conferentie over het mediterrane dieet was ik in Italië. In Pioppi, een klein stadje ten zuiden van Napels kwamen voedingsonderzoekers van over de hele wereld samen ter ere van de 90ste verjaardag van Jeremiah Stamler - de man die samen met Ancel Keys het mediterrane dieet op de kaart heeft gezet. Onder de indruk van het lekkere en gezonde eten in het zuiden van Italië, bouwden ze alletwee een huis op een berg in Pioppi. 

Ancel Keys schreef in 1959 samen met zijn vrouw Margaret het allereerste populaire gezondheidsboek. Eat Well & Stay Well was gebaseerd op het mediterrane dieet. Het werd een bestseller en maakte Ancel Keys wereldberoemd. Keys is de enige voedingsonderzoeker die ooit op de cover van Time Magazine heeft gestaan. Dat was de editie van 13 januari 1961. Keys leefde trouwens erg gezond. Hij is een eeuw oud geworden.

Ik had er zin in. Een weekje zonnig Italië. Gezond eten gegarandeerd. Onderweg naar Pioppi stopten we in Napels, waar we met hongerige maag de stad verkenden. Het was een ontnuchterende ervaring. We hadden verwacht dat we konden eten uit de mediterrane keuken, maar nergens konden we voedsel kopen dat was gemaakt op basis van groenten, olijfolie, vis en volkoren granen. Het enige eten dat we straat konden kopen waren zoete gebakjes of croissantjes met worst. En wit brood. Volkoren brood was in geen velden of wegen te bekennen.

Ondertussen brak de avond aan in Napels en gingen we op zoek naar een restaurant. Behalve de toeristische pizzatentjes was er geen restaurant te vinden. We spraken een vrouw op straat aan en vroegen haar of ze ons de weg kon wijzen naar een leuk restaurant. Ze kende het woord niet. Verbaasd keek ze ons aan en vroeg: 'Bedoel je pizza?'

Het gezonde mediterrane dieet waarover voedingswetenschappers het zo vaak hebben is zeldzaam in landen rondom de Middellandse Zee. In Noord-Afrika drinken de moslims geen wijn en in het noorden van Italië gebruiken koks spekvet en boter. In Frankrijk zijn voedingsmiddelen als wit stokbrood, croissantjes, kaas en biefstuk populair. Ook niet echt gezond.

De doorsnee-consument in Spanje, Egypte, Marokko en Turkije eet niet mediterraan. Goed, het mediterrane dieet is een samenraapsel van voedingsmiddelen die vaker in die regio worden gegeten dan in andere landen van de wereld. Maar de gemiddelde mediterraan is niet gezond. Egypte is het op vier na dikste land ter wereld, met een bevolking waarvan 66 procent overgewicht heeft. Griekenland is nummer zestien. En in Napels en Rome viel me op dat toch wel erg veel Italianen overgewicht hadden. Meer dan tien jaar geleden. 

Toch bestaat het mediterrane dieet. In Rome kwamen we terecht op een grote markt met verse groenten en fruit. De tomaatjes waren zo zoet dat ze deden denken aan snoep en de avocado's hadden meer smaak dan ik in Nederland ooit had geproefd. Hier kopen Romeinen voedsel en daarvan maken ze thuis het voedsel dat eethuizen hier niet verkopen. Dit leek mij de belangrijkste voorwaarde voor het mediterrane dieet. Je moet de mogelijkheid hebben om goedkoop verse groenten en vis in te slaan, zodat je thuis maaltijden kunt bereiden. 

De Italianen zelf snappen het mediterrane dieet niet helemaal. De Italianen denken dat brood, pasta en aardappelen het belangrijkste zijn in het dieet. De Italiaanse voedingspiramide La Piramide Dell' Alimentatizione, adviseert om veel pasta, brood en aardappelen te eten. Ze staan aan de onderkant van de piramide.

De man die na Keys en Stamler het mediterrane dieet beroemd heeft gemaakt is Walter Willett. Zijn omstredene voedingspiramide promoot olijfolie, groenten en volkoren granen. Voedingsmiddelen die volgens de huidige wetenschappelijke inzichten gezond zijn. Aardappelen en niet-volkoren pasta en brood staan net als zout, frisdrank, boter en rood vlees in het kleinste vakje. 

Verwarrend dus, dat mediterrane dieet dat eigenlijk niet mediterraan is. Maar op de markt in Rome snapte ik wel waarom de Italianen geen gezonde restaurants hebben. Groenten, fruit en olijfolie van zo'n hoge kwaliteit kun je beter voor jezelf houden.