NederBlog

Liesbeth Smit

Amsterdam, 7/5/2010

Risico's II

Je zou ze de kost moeten geven. De honderdduizenden, nee, de miljoenen die met een grote boog om vis en groenten heenlopen omdat ze bang zijn voor zware metalen en bestrijdingsmiddelen. Want daar krijg je kanker van. Je vraagt je af wat die mensen dan eten. Kroketten? Hamburgers? Teveel mensen maken zich druk om de verkeerde dingen.

Al die mensen met een zware metalen- of pesticidenfobie zouden eens in het World Health Report 2002 moeten kijken naar de lijst met de belangrijkste doodsoorzaken in westerse landen. Waar staan de doden door pesticiden? Of de doden door kwikvergiftiging? Nergens. Maar bovenaan staan met kop de hart- en vaatziekten. Bijna tien miljoen doden per jaar eisen die. Eat that, Osama Bin Laden. En raad eens welke voedingsmiddelen hart- en vaatziekten helpen voorkomen? Jawel. Vis en groenten.

Goed, als je teveel kwik binnenkrijgt kun je een neurologische afwijking krijgen. Meestal verdwijnt die weer als je ophoudt met het oppeuzelen van de kwikbolletjes uit vooroorlogse thermometers, maar gezond is het niet. Maar de hoeveelheid kwik die ziekte veroorzaakt is beduidend groter dan je via vis binnenkrijgt. Zelfs een hoge visconsumptie heeft geen nadelige effecten op de hersenen. Het eten van vis voorkomt juist beroertes, achteruitgang van de hersenen, dementie en depressie.

Als je 1-2 keer per week vis eet, met of zonder een minuscuul beetje kwik, dan verlaag je bovendien je kans op een dodelijke hartaanval of beroerte met maar liefst 36 procent. Dat cijfer en de figuur hieronder komen uit een meta-analyse die Harvard-epidemiologen in 2006 publiceerden in JAMA.

Over PCB’s (Polychlorinated Biphenyls) en dioxines hoef je je helemaal geen zorgen te maken. In ons dieet zit negentig procent van deze gevaarlijk klinkende stofjes in onze vette vlees- en zuivelproducten. Die kun je meestal toch maar beter laten staan, want de vetten in vlees en zuivel zijn niet zo gezond.

Pesticiden

Bestrijdingsmiddelen zijn ongezond. Ze maken je, net als kwik, ziek als je ze in grote hoeveelheden binnenkrijgt. Sommige bestrijdingsmiddelen verhogen in boeren die veel met ze werken de kans op longkanker. Maar consumenten die groenten en fruit eten worden niet aan zulke hoeveelheden blootgesteld. In epidemiologische studies zijn mensen die de grootste hoeveelheden groenten en fruit eten - en dus ook de meeste bestrijdingsmiddelen binnenkrijgen - gezonder dan mensen die dat niet doen. Ze hebben bijvoorbeeld minder kans hebben op hart- en vaatziekten. Om maar iets te noemen.

Als je bang bent voor pesticiden kun je natuurlijk ook gewoon je groenten wassen. Maar je moet niet overdrijven. Een collega in Amerika wast haar groenten in een sopje van met chloor.

Hormonen

Hormonen hebben net zo'n slechte naam als pesticiden en dioxines. Maar als je gaat speuren naar studies die aantonen dat hormonen in onze voeding slecht zijn voor de gezondheid, dan kun je zoeken totdat je een ons weegt. Er zijn geen overtuigende studies die aantonen dat hormonen consumenten ziek maken. Goed, in koeienmelk zitten kleine hoeveelheden van het groeihormoon insulin-like growth factor-I (IGF-I). Maar mensen die melk drinken nemen dat hormoon niet op.

Misinformatie

Bijna de helft van de Amerikanen denkt dat zo ongeveer alle voedingsmiddelen kanker kunnen veroorzaken. Vooral de Amerikanen die roken, niet aan sport doen en te weinig groenten en fruit eten zijn die overtuiging toegedaan. Dat is vast niet toevallig, want zo hoeven ze hun manier van leven niet te veranderen. Maar volgens het grote rapport Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention of Cancer van het World Cancer Research Fund International klopt dat niet.

In het rapport hebben onderzoekers alles samengevat wat bekend is over voeding, leefstijl en kanker. Als je alleen kijkt naar factoren die "overtuigend" zijn, dan ontstaat de tabel van hieronder. Hij is verrassend kort.

1. Fast food en roken veroorzaken longkanker
2. Alcohol veroorzaakt mond-, borst- en slokdarmkanker
3. Overgewicht veroorzaakt slokdarm-, pancreas-, darm-, borst-, baarmoeder- en nierkanker
4. Rood en bewerkt vlees veroorzaken darmkanker [zie Rood Vlees]

Aan de andere kant is ook het lijstje van leefstijlfactoren die de kans op kanker "overtuigend" verminderen aan de korte kant.

1. Groeten en fruit voorkomen mond-, slokdarm-, long- en maagkanker
2. Sporten voorkomt darm-, borst- en baarmoederkanker

Het idee dat alles kanker veroorzaakt klopt dus gewoon niet, net zoals het niet klopt dat hormonen, bestrijdingsmiddelen, dioxines, PCB's en zware metalen dood en verderf zaaien. Misschien ontstaan die onnodige angsten door de mediaberichten over half-bewezen en vermoede associaties tussen voeding en ziekte. Die berichten blijven niet hangen, maar veroorzaken wel een irrationele ongerustheid. Volgens het WHO-rapport Reducing Risks, Promoting Healthy Life uit 2002 zitten mensen vooral in de piepzak over exotische risico's die ze niet kunnen controleren. Exploderende kerncentrales scoren hoog, en als je het rapport mag geloven zijn we ook bang slachtoffer te worden van rondzwiepende laserstralen.

Uiteraard is de kans dat je aan je einde komt doordat Doctor Evil je treft met een laserstraal niet zo groot. Ook een overmaat aan kwik uit vis, of bestrijdingsmiddelen op je broccoli zullen je niet versneld doen overgaan naar een andere wereld. Waar je wel serieus rekening mee moet houden is dat je zult koment te overlijden door een dodelijke hart- en vaatziekte. Maar als je je leefstijl gezonder maakt, dan kun je die kans stukken kleiner maken.

Geloof je me niet? Dat zou zomaar kunnen. Volgens het WHO-rapport waarover we het daarnet hadden nemen mensen informatie over gezondheidrisico’s het meest ter harte als die komt van "independent and creditable senior professionals". Zet deze pagina dus bij je bookmarks en kom terug als ik de vijftig ben gepasseerd. Wellicht komt het verhaal dan beter over.